بحران کشتار دام مولد، نیازمند تدبیر امروز برای تضمین تولید فردا
مشهد- ایرنا- دام مولد ذخیره ژنتیکی محسوب می‌شود و کشتار دامی که دارای قابلیت تولید مثل باشد به دلیل ارزش اقتصادی و اهمیت ژنتیکی آن در تمامی دنیا اقدامی مردود است؛ رفتاری مغایر دوراندیشی که ظرف ماههای اخیر در برخی استانها همچون خراسان رضوی بطور نگران‌کننده‌ای رو به افزایش گذاشته است.
?در شرایطی که یکی از شاخص‌های مهم امنیت غذایی، تولید اقلام پروتئینی است، کشتار دام مولد به معنای خسارت های هنگفتی است که جبرانش نیازمند سالها زمان و هزینه‌های گزاف است مضاف بر اینکه بر اثر آن تولید غذا و تغذیه جامعه نیز در خطر جدی قرار می گیرد.
?افزایش هزینه‌های تولید، فشار ناشی از خشکسالی، مسائل مربوط به تامین خوراک دام، تورم موجود در بازار و البته عدم افزایش قیمت گوشت قرمز و در مقابل بالا رفتن هزینه‌های دامداران همزمان با کاهش درآمد آنها و البته گرایش طبیعی آنها به کوچک سازی گله موجب شده است که آنها بعضا بر روی دامهای مولد اعم از گاو شیری و میش نیز دست بگذارند.
?تامین امنیت غذایی در برنامه‌ریزی توسعه پایدار از مهمترین اهداف و ضرورتها به شمار می‌رود به طوری که از یک سو شاخص کلی برای سنجش توسعه پایدار و از سوی دیگر شاخصی مهم برای سنجش داده‌هایی در زمینه فقر، تغذیه، اشتغال، تولید کشاورزی و مواد غذایی، خوداتکایی، مصرف و صادرات تلقی می شود.
طی سال گذشته مشکلات متعدد در تامین، تولید و توزیع نهاده ها، تورم شدید در بهای خوراک دام، افزایش هزینه‌ها اعم از کارگری، تامین دارو و درمان دام، تجهیزات، واکسیناسیون و غیره در حالی دخل و خرج دامداران را برهم زده بود که امسال نیز خشکسالی و تبعات جدی ناشی از آن در زمینه کاهش شدید تولید علوفه و نهاده‌هایی از جمله جو که دارای قابلیت اندک تولید در داخل است، موجب شد خودرو صنعت دامداری در میانه دو مانع سنگین خشکسالی و کمبود نهاده گرفتار آید و قدرت ادامه حرکت نداشته باشد و در سالی که به نام افزایش تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نامگذاری شده است، این صنعت همچنان درجا بزند و آخرین برگ برنده خود برای تولید، یعنی دام مولد را نیز به حراج بگذارد.
کشتار دام مولد از جمله اقداماتی است که تبعات آن دامن تمامی بخش های تولید اعم از دام جدید، گوشت قرمز، شیر و کلیه اقلام لبنی را می گیرد و موجب ایجاد بحران تولید در این عرصه‌ها می‌شود. اندیشیدن تدبیری موثر و عزمی ملی برای اجرای این تدبیر همان چیزی است که نیاز مبرم این روزهای صنعت دامداری است، زیرا برای جبران هر میزان عقب ماندگی و بی تدبیری که در گذر از کشتار دام صورت گرفته است، به سه برابر آن زمان نیاز دارد.
استان خراسان رضوی که با ۱۵.۸ میلیون واحد دامی سالانه بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن محصول در حوزه دام و طیور تولید می‌کند و از این نظر رتبه برتر را در کشور دارد و دارنده رتبه‌های متعدد در زیرمجموعه‌های این بخش از تولید و تامین مواد غذایی است، این روزها به شدت درگیر بحران کشتار دام مولد است، وضعیتی که ناشی از عوامل متعددی است و در صورت عدم برنامه‌ریزی و حمایت، دیر یا زود شاهد تبعات و آثار جبران ناپذیر آن برای استان و کشور خواهیم بود.
?فاجعه کشتار دام مولد خراسان رضوی
?رییس اتحادیه گاوداران صنعتی خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: در حالی که در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۹ در کشتارگاه صنعتی مشهد، که حدود ۷۳ درصد از کل کشتار دام استان را انجام می‌دهد، کشتار دام ماده ۹ هزار و ۳۶۲ راس بوده است امسال در همین مدت این رقم به ۳۳ هزار و ۶۳۳ راس دام ماده رسیده است.
?فرشید صراف افزود: این آمارها نشان از افزایش ۲۷۰ درصدی کشتار دام ماده و ناتوانی دامداران از نگهداری دام ماده خود دارد که این جز نابودی تلاش های ۴۰ ساله برای خودکفایی و خسارت فاجعه بار ژنتیکی به آینده تولید کشور معنایی ندارد.
وی با اشاره به سالها هزینه ارزی و ریالی برای دامهای موجود و از بین رفتن این ارزشهای اقتصادی گفت: با تداوم این روند، علاوه بر تهدید بخش تولید و اقتصاد کشور، دامداران با بدهکاری های فراوان مستاصل مانده‌اند.
وی وضعیت موجود را فوق بحرانی دانست و اظهار کرد: بحران تا آنجاست که علاوه بر افزایش کشتار دام مولد شاهد کاهش ۲۵ درصدی وزن گوساله آماده کشتار هم هستیم که این خود موید بی پولی دامداران و ضعف اقتصادی آنان در نگهداری از گوساله‌های پرواری است.
?رییس اتحادیه گاوداران صنعتی خراسان رضوی با طرح این پرسش که آیا با افزایش بهای ۲۲۰ درصدی جو، ۱۹۰ درصدی ذرت، ۱۶۰ درصدی یونجه و سایر نهاده‌ها نسبت به پارسال و نیز کمبود نقدینگی و عدم تامین علوفه برای دام استان، راه دیگری جز کشتار دام و کوچک سازی گله برای دامداران وجود دارد؟ ادامه داد: متاسفانه این وضعیت اسفناک در تولید را جز وقوع یک فاجعه ملی چیز دیگری نمی توان نامید.
?صنعت دامپروری نیازمند نجات
?صراف با بیان اینکه امنیت غذایی و اشتغالزایی زمانی محقق می‌شود که تولید، نیازمند نگاه به بیرون نباشد، تصریح کرد: متاسفانه عدم سیاست گذاری صحیح در امر تامین نهاده‌های دامی در داخل با استفاده از دانش فنی و مهندسی بومی، ارتقای ژنتیکی بذور مصرفی، اصلاح مصرف آب در کشاورزی و جانمایی صحیح و رعایت آمایش سرزمینی و مزیت نسبی کشاورزی و دامپروری با در نظر گرفتن صنایع بالادستی و پایین دستی آن و اجرای صحیح کشت قراردادی و هم افزایی صنایع مرتبط با دامپروری و کشاورزی باعث شده است که هم مزیت امنیت غذایی و هم اشتغالزایی آن به مخاطره افتاده و تبدیل به صنعتی زیانده وابسته به خارج شود و با مشکل کمبود آب و بیکاران بدهکار بانکی مواجه گردیم.
?رییس اتحادیه گاوداران صنعتی خراسان رضوی افزود: دولتها با به کارگیری مدیرانی با اولویت سیاسی و جناحی و گاه غیرمتخصص و یا به ظاهر متخصصانی که دیدگاه سیاسی دارند، باعث تضعیف روز به روز زیرساختهای دامپروری کشور شده‌اند.
وی ادامه داد: با اینکه در برهه‌ای از زمان نیاز به واردات در این بخش قطع شد ولی عملا این عدم نیاز را می توان ناشی از سرانه پایین مصرف لبنیات و گوشت و همچنین افزایش رشد جمعیتی دانست که این مساله باعث شد تصمیم‌گیران با چشم پوشی از نظر متخصصان و دلسوزان نسبت به تولید غیرکارشناسی، به سمتی هدایت شوند که شرط بقای مدیران را افزایش تولید بدون در نظر گرفتن نظرات کارشناسی بدانند.
وی ادامه داد: متاسفانه شیوه‌های غیرمتعارف تصمیم گیری در عرصه کشور در چند سال اخیر باعث پیدایش فاجعه‌ای جبران ناپذیر در صنعت دامپروری گردید به نحوی که فاجعه رخ داده با ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی آنچنان صدماتی به پیکره تولیدات دامپروری وارد کرد که شاید سالها طول بکشد تا بتوان دوباره این صنعت را به رونق رساند.
?رییس اتحادیه گاوداران صنعتی خراسان رضوی اظهار کرد: در جایی که رانت خواران ارز دولتی برای واردات نهاده رقابت می‌کردند و مجموعه‌ها و تشکلهای دامپروری توسط امور دام کنار گذاشته شده بودند، صرفا توزیع نهاده‌های وارد شده توسط مافیای واردات بر عهده امور دام کشور و تشکل‌ها بود.
?صراف افزود: ضعف مدیریت کلان تا آنجایی بود که حتی درک این مطلب سخت بود که هر افزایش قیمتی مسیر را برای ضربه‌ای بر تولید هموار کرده و در واقع دست نوازشی بر سر واردکنندگان گوشت و شیر خشک خواهند بود.
وی ادامه داد: تصمیمات خلق الساعه و غیرکارشناسی ممنوعیت واردات و صادرات کشور، ضربه‌ای دیگر بر ساختار تولید کشور بود که متاسفانه با پاک کردن صورت مسئله، قصد حل مشکل را داشتند.
?صراف گفت: اکنون دولتهای گذشته تمامی مسیرهای سیاست گذاری را رفته‌اند و مسوولان امروز باید به درک کار کارشناسی در حفظ منافع ملت و تولیدکننده رسیده باشند.
وی افزود: با شرایط موجود و حذف دام مولد در سالیان اخیر و عدم محاسبه بهای تمام شده محصولات دامی از یک سو و کنترل نابجا برای تعیین قیمت و یا تأثیر قیمت باعث فاجعه‌ای بزرگ در کشور شده است که بعید است بتوان این زخم عمیق مدیریت ناکارآمد غیرکارشناسی و غیراقتصادی را از پیکره صنعت دامپروری کشور و نیز اقتصاد و معیشت مردم پاک کرد و شاید سال ها مردم ما تبعات این فاجعه بزرگ را با خود به همراه داشته باشند.
?رییس اتحادیه گاوداران صنعتی خراسان رضوی بیان کرد: صنعت و تولیدی که سالها باید به پایش و برنامه‌ریزی در آن توجه نمود، در زمان اندکی به فنا رفته است و جان گرفتن مجدد آن نیاز به همت والایی از سوی مدیران ارشد و تولید کنندگان ناامید و زخم خورده از این شرایط بحرانی دارد.
صراف با بیان اینکه ابتدا باید با داده‌ها و آمار صحیح به پیشواز حل مشکلات رفت، اظهار کرد: در جایی که مدیریت ناکارآمد خود را پشت آمارهای اشتباه پنهان می‌کرد اکنون شفاف سازی آماری می‌تواند تاحدی گره از مشکلات تولید گشوده و زمینه را برای جبران این وضعیت هموار کند.
وی افزود: میزان نهاده مورد نیاز از منابع داخلی و خارجی با آمار صحیح تعیین می‌گردد و با اصلاح ساختار کشاورزی و لحاظ نمودن مزیت نسبی، می توان پروانه دامداری‌ها را جدا از مسائل سیاسی کارشناسی صادر و راه را برای یک تولید اقتصادی فراهم نمود. در چنین شرایطی است که سیاست‌گذاری مدیران با نگاه‌های کارشناسی متفاوت دیگری می‌تواند صنعت دامپروری را دستخوش تغییرات وسیع اقتصادی کرده و سبد کالایی و امنیت غذایی مردم را تامین سازد.
?رییس اتحادیه گاوداران صنعتی خراسان رضوی ادامه داد: اکنون که دولت جدید مستقر شده است، انتظار می‌رود اولویت تامین نهاده و ارج نهادن به تشکلهای تخصصی بتواند زنجیره‌های تولیدی در کشور را شناسایی و همه را به صورت واحد ببیند، چراکه زنجیره تولید شیر بدون درنظر گرفتن کشاورزی یا دامپروری یا صنایع تبدیلی و در نهایت مصرف کننده، فاجعه ای بزرگ همچون وضعیت نابسامان کنونی را رقم خواهد زد.
?کشتار دام مولد ۱۱ درصد بیشتر از حد مجاز
?معاون امور بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کشتار دام مولد در بخش دام سنگین بسیار بیشتر و نگران‌کننده تر از دام سبک است.
?حسن جعفری با بیان اینکه در چهار ماه نخست امسال در کشتارگاه صنعتی مشهد، ۲۱ هزار و ۷۵ راس گاو نر و ۳۱ هزار و ۸۹۴ راس گاو ماده کشتار شده است، افزود: در همین مدت کشتار دام سبک به تعداد ۵۰۹ هزار و ۴۵۵ راس گوسفند نر و ۹۳ هزار و ۹۹۳ رراس گوسفند ماده بوده است.
وی ادامه داد: در این مدت از تعداد کل ۶ میلیون و ۹۵۷ هزار و ۷۳۱ راس گوسفند استان، معادل ۳۵.۸۹ درصد آن کشتار شده است.
وی با اشاره به وضعیت بحرانی در حوزه کشتار دام سنگین استان، اظهار کرد: در چهار ماه نخست امسال از جمع ۳۵۴ هزار و ۷۰۳ راس گاو استان معادل ۴۰.۹۵ درصد کشتار شده است در حالی که میزان مجاز کشتار ۳۰ درصد است حال آنکه میزان کشتار حدود ۱۱ درصد بیشتر از میزان مجاز است.
?معاون جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه کشتار دام سبک نیز حدود ۴ درصد بالاتر از حد مجاز است، ادامه داد: کشتار دام معمولا در نیمه اول سال بیشتر است اما روند فزاینده کشتار جای نگرانی جدی برای تداوم کشتار و رشد آن در نیمه دوم سال جاری، در صورت عدم مدیریت وضعیت موجود و حمایت از دامداران، دارد.
جعفری تاکید کرد: برای حل وضعیت موجود باید در سطح کلان کشوری و در حوزه وزارت جهاد کشاورزی به صورت آنی تصمیم گیری و اقدام صورت گیرد.
?افزایش نقدینگی و تامین نهاده دو راه حل بحران
?معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه وضعیت موجود به دلیل افزایش هزینه و کاهش درآمد دامداران ایجاد شده است، ادامه داد: در مرحله نخست باید نسبت به تامین نقدینگی دامداران اقدام کرد و با پرداخت تسهیلات کم‌بهره، از اجبار دامدار به کشتار دام جلوگیری نمود.
جعفری ادامه داد: در گام دوم تامین نهاده‌ها اهمیت فراوانی دارد زیرا باید نهاده مورد نیاز بخصوص در بخش دام سنتی به میزان کافی تامین شود چون این بخش ضعیف تر است و میزان سهمیه نهاده آن معادل ۵۰ درصد سهم دامداران صنعتی است بنابراین دسترسی آنان به خوراک دام کمتر است.
وی تاکید کرد: با افزایش سقف نهاده‌ها، تسریع و تسهیل در ترخیص و تحویل نهاده به دامداران از بنادر و مدیریت بهای نهاده ها، از دیگر اقدامات ضروری است که صد البته در سطح ملی و با عزمی راسخ در این عرصه شدنی است.
وی تصریح کرد: در سطح استانی هیچ گونه اختیار و قدرت مدیریتی در حوزه نهاده وجود ندارد و صرفا نهاده‌ای که با هزار مشکل و مشقت به استان می‌رسد در همان حد کم مدیریت و بر اساس سهمیه توزیع می‌شود.
?خشکسالی ضربه مهلک به دامداران
?جعفری ادامه داد: متاسفانه شرایط ناشی از خشکسالی در افزایش فشار بر دامدار، کمبود علوفه، گرانی نهاده و در نهایت افزایش کشتار دام مولد، گرایش بیشتر دامدار به سمت کاهش فشار روی خود با کشتار دام ضعیف و کم بهره و دامی که درآمدش کمتر از هزینه‌اش است، تاثیر بسزایی داشته است.
وی با بیان اینکه ادامه این وضعیت موجب می شود تا دامداران برای سرپانگه داشتن خود، اقدام به افزایش کشتار نمایند، افزود: این امر سبب کاهش جدی تولیدات دامی در استان می شود، ضمن اینکه بازگشت به اوج شکوفایی در تولیدات دامی استان حداقل یک تا سه سال زمان می برد.
وی تصریح کرد: خشکسالی موجب کاهش تولید نهاده و علوفه تولید داخل شده و علاوه بر آن قیمت نهاده‌ها را بین چهار تا پنج برابر نسبت به پارسال افزایش داده است.
این مسوول اظهار کرد: پیش از این بطور معمول یک میلیون تن علوفه بهاری روییده در مراتع، صرف تغذیه دامهای این استان و دیگر نقاط کشور می‌شد اما امسال کاهش شدید بارندگی، موجب خشکی مراتع و از دست رفتن فرصت تعلیف بهاری دام ها شد.
وی گفت: هم‌اینک دامپروران، که جمعیت دام سبک خود را پیش از این با همین علوفه بهاری حاصل از مراتع تغذیه می‌کردند، مجبور به صرف هزینه‌های مازاد شده‌اند تا با خرید علوفه، دام سبک را به صورت دستی تعلیف کنند.
?جعفری افزود: در چنین شرایطی دامدار به دلیل کمبود نقدینگی و بالا بودن هزینه تامین خوراک دام، مجبور به حذف دام مولد به عنوان بخشی از سرمایه خود می‌شود.
معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه در پنج ماه نخست امسال ۳۰۷ هزارو ۷۷۸ تن نهاده دامی در استان توزیع شده است، ادامه داد : این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال بیش از ۳۰ درصد رشد دارد اما همچنان نیاز دامداران استان بیش از اینهاست.
وی با بیان اینکه باید توجه داشت که همه خوراک دام سبک و سنگین شامل نهاده‌های دامی از جمله جو، ذرت و کنجاله نیست، ادامه داد: حدود ۷۰ درصد خوراک دام یعنی بخش عمده آن را خوراک علوفه‌ای مانند یونجه، کاه و ذرت علوفه‌ای تشکیل می دهد که جهاد کشاورزی مسوولیتی در قبال توزیع آن ندارد و بهای این بخش از خوراک دام نیز تا ۵ برابر نسبت به پارسال افزایش داشته است.
جعفری اظهار کرد: این در خالی است که در کنار افزایش بالای خوراک دام، قیمت دام، بخصوص در دام سبک افزایشی نداشته است و همین امر موجب ایجاد تراز منفی برای دامدار شده است، بنابراین درخواست تامین خوراک علوفه‌ای دام به وزارتخانه اعلام شده است تا بتوانیم از وضعیت فعلی گذر کنیم.
وی تاکید کرد: برای خروج دامداران و صنعت دامداری از وضعیت کنونی نیاز به یک برنامه جامع و همه جانبه است زیرا توسعه و تولید پایدار در حوزه صنعت دامپروری مستلزم حمایت دولت است.
